อาปตฺติภยา กตา ลชฺชีหีติ เอตฺถ อาปตฺติภเยน อวสฺสํ อาโรเจนฺตีติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘ลชฺชี รกฺขิสฺสตี’’ติ (วิสุทฺธิ. 1.42; ปารา. อฏฺฐ. 1.45) โปราณวจนสฺสานุรูปโต ‘‘อญฺเญหิ ลชฺชีหี’’ติ วุตฺตํฯ อลชฺชิสฺสปิ อนาโรเจนฺตสฺส อาปตฺติเยว ‘‘เย ปสฺสนฺติ เย สุณนฺตี’’ติ วจนโตฯ

[416] อสมนุภาสนฺตสฺสาติ กมฺมการเก กตฺตุนิทฺเทโส, สมนุภาสนกมฺมํ อกริยมานสฺสาติ อตฺโถฯ โอทิสฺส อนุญฺญาโต นาม อุมฺมตฺตกขิตฺตจิตฺตเวทนฏฺฏาทิโก ‘‘อนาปตฺติ อาทิกมฺมิกสฺสา’’ติ อริฏฺฐสิกฺขาปเท อาคตตฺตา อตฺถีติ เจ? ยมฺปีติอาทิฯ สา ปเนสา อนาปตฺติฯ โส วุจฺจตีติ ตตฺถ อาคโตปิ สกมฺมพฺยาวโฏปิ เอวํ วุจฺจติฯ เอเตนุปาเยนาติ อสมนุภาสนฺตสฺส จ อาทิกมฺมิกสฺส จ วุตฺตตฺถวเสนฯ ฐเปตฺวา อริฏฺฐสิกฺขาปทนฺติ ตตฺถ อาทิกมฺมิกปทาภาวาฯ

ติวงฺคิกนฺติ เอตฺถ วาจาย เอว ปฏินิสฺสชฺชนฺตสฺส โอฏฺฐจลนาทิกายวิญฺญตฺติ โหติ, ตสฺมา ทุวิธมฺปิ วิญฺญตฺติํ กเถนฺตสฺส โหติฯ วจีเภทํ กาตุํ อสกฺโกนฺตสฺส กายวิการํ กโรนฺตสฺส อนาปตฺติยา ภวิตพฺพํฯ กสฺมา? ติวงฺเคสุ เอกสฺส ปริหีนตฺตา, ตสฺมา ติวงฺคภาโว อาปตฺติยา, องฺคหานิภาโว อนาปตฺติยาติ คเหตพฺพํฯ เอตฺถ สิยา – ยทิ องฺคหานิภาเวน อนาปตฺติ, เอวํ สนฺเตปิ วิการํ อกตฺวา จิตฺเตเนว วิสฺสชฺเชนฺตสฺส อนาปตฺติยา ภวิตพฺพนฺติ? ตํ น, กสฺมา? อฏฺฐกถายํ ‘‘กายวิการํ วา วจีเภทํ วา อกโรนฺตสฺเสว ปน อาปชฺชนโต อกิริย’’นฺติ หิ วุตฺตํ, ‘‘จิตฺตํ วา อนุปฺปาเทนฺตสฺส วา’’ติ น วุตฺตํ, ตสฺมา จิตฺตญฺจ นาม วิญฺญตฺติปฏิพทฺธํ เอวาติ วิสุํ องฺคภาเวเนว วุตฺตตฺตา ชานิตพฺพนฺติ เจ? ตํ น, ทฺวินฺนํเยว อกิริยาติ, ตสฺมา จิตฺเตน วิสฺสชฺเชนฺตสฺสาปิ อาปตฺติ วิย ทิสฺสติ, อุปปริกฺขิตฺวา คเหตพฺพํฯ ตตฺถ ‘‘อกุสลจิตฺต’’นฺติ วุตฺตนฺติ เจ? ‘‘จิตฺตพาหุลฺลโต วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ เตปิ กิร พาหุลฺลโต วทนฺติฯ

ปฐมสงฺฆเภทสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. ทุติยสงฺฆเภทสิกฺขาปทวณฺณนา

[422] สญฺญีติ สญฺญิโนฯ

ทุติยสงฺฆเภทสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ